Kolejna propozycja krótkiej ale niezwykle ciekawej wycieczki po zabytkach Białegostoku. Trasa to Białystok z pigułce, wiedzie do najatrakcyjniejszych miejsc w mieście.
(troszke google maps nam oszalalo i kaze chodzic wkolo ronda :P)
Przejście tej trasy zajmie około godzinki, oczywiście z wyjątkiem pałacyku w Choroszczy, do którego konieczny przejazd samochodem lub komunikacja miejską, ok. 20 km od Białegostoku.
Szlak rodu Branickich to jeden z kilku szlaków proponowanych przez białostockie PTTK.
Na początek dawka historii 🙂
Układ głównych aterii komunikacyjnych i charakter architektoniczny centrum Białegostoku zawdzięczamy wytyczonym w XVIII wieku traktom i wzniesionym budowlonm. W mieście rezydował wtedy jeden z najbardziej wpływowych ludzi w kraju Jan Klemens Branicki.
Ród Branickich herbu Gryf władał Białymstokiem już od trzech pokoleń, kiedy Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny, pojął Izabelę z Poniatowskich za żonę. Ta para nadała niepowtarzalny charakter miastu.
Jan Klemens Branicki, jako jeden z najpotężniejszych magnatów i konkurent Stanisława Augusta Poniatowskiego do tronu królewskiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, dbał o to, aby jego siedziba, wprawiała w zachwyt. Wzniósł zespół pałacowo-ogrodowy godny koronowanych głów. Jan Klemens, wspólnie z Izabelą powołali do życia szkolnictwo i służbę zdrowia w Białymstoku, wybudowali pierwszy w Polsce teatr, ratusz, pocztę, domy zajezdne, szpital, przytułek, remizę strażacką. Za ich czasów powstały w Białymstoku: Wojskowa Szkoła Inżynierii i Budownictwa, Szkoła Akuszerii (położnictwa), szkółka parafialna, a w końcu XVIII wieku, tzw. Szkoła Podwydziałowa, podległa bezpośrednio Uniwersytetowi Wileńskiemu. Źródło : http://odkryj.bialystok.pl.
1. Ratusz (ul.Rynek Kościuszki 10)
Zaczęliśmy od ratusza. Jednej z wizytówek Białegostoku i miejsca znanego każdek Koemu. Nie tylko ze względu na sam ratusz i fontannę przed nim, które są motywem wielu zdjęć, zarówno turystów jak i sesji ślubnych 🙂 To także miejsce odwiedzane wieczorami, ze względu na liczne knajpki.
Kiedyś Białystok nie miał rynku. Przyjezdni byli zdziwieni gdy pytając o rynek (turystyczne serce każdego miasta) wysyłani byli na bazar na Kawaleryjską 😛 Dopiero od ok.10 lat Białystok ma deptak, którego tak bardzo brakowało. Powstał dzięki wyłączeniu z ruchu kołowego części ul. Rynek Kościuszki i dwie jego części przecina jedynie ul.Sienkiewicza. Wspaniałe miejsce na spacery zarówno rano (jak w naszym przypadku), gdy nie ma jeszcze za dużo ludzi, jak i wieczorem gdy można poczuć nocne życie miasta 🙂
Sam Ratusz został wzniesiony z fundacji Jana Klemensa Branickiego w latach 1745-1761. Jest ciekawym przykładem ratusza alkierzowego. Nigdy nie pełnił funkcji administracyjnych. Wraz z wybudowaną od strony zachodniej wagą był śródmiejskim obiektem handlowym. W XIX wieku znajdowało się tu około 120 sklepików, w których sprzedawano żywność, odzież, wyroby rzemieślnicze. Od 1898 roku wieża ratuszowa służyła strażakom jako punkt obserwacyjny. W 1939 roku ratusz został rozebrany przez Sowietów. Odbudowany w latach 1953-1958 jest główną siedzibą Muzeum Podlaskiego w Białymstoku
2. Dawna Austeria (ul. Sienkeiwicza 4)
Gdy przy fontannie odwrócimy się tyłem do Ratusza, po drugiej stronie ul.Sienkiewicza, a niegdyś na rogu z ul. Kościuszki, zobaczymy kolejny punkt wycieczki – dawną Austerię. Obecnie, od wielu już lat, mieści się tu restauracja Astoria. Jej nazwa nawiązuje do słowa „austeria”, czyli „karczma”.
Krytą czerwoną dachówką, murowaną kamienicę zbudowano w 1753 roku. Początkowo zajmowała ją rodzina tapicerów pracujących dla dworu Branickich. Później mieściły się tu zakłady rzemieślnicze i mieszkania, sklep z materiałami piśmienniczymi. W latach międzywojennych działały tutaj bar Kresowy i kawiarnia. Gabinet miał tu także dentysta, Markus Abramski. Kamienica uległa zniszczeniom w czasie wojny. Odbudowana została w 1946 roku. Dziś do budynku wchodzi się, tak jak za czasów hetmana, przez narożne wejście.
3. Zbrojownia (Rynek Kościuszki 4)
Tuz obok Austerii znajduje się ufundowana przez Jana Klemensa Branickiego zbrojownia powstała w połowie XVIII wieku. Początkowo służyła jako magazyn sprzętu strażackiego i „wojennych insygniów” oraz wartownia stacjonującego w mieście garnizonu. Barokowo-klasycystyczna budowla nawiązuje stylem do szlacheckich dworków. W okresie międzywojennym mieściły się tu sklepy i kawiarnia. Zniszczona w lipcu 1944 roku, odbudowana po wojnie w zbliżonym do oryginału kształcie, choć niedokładnie w tym samym miejscu. Od roku 1960 ma tu swą siedzibę Archiwum Państwowe.
Naprzeciwko zbrojowni trafiliśmy na wystawę :
A w budynku sąsiadującym ze zbrojownią (dawne kino Ton) kupimy naturalne lody. Uwaga! Porcje są pokaźne ! 😉
4. Klasztor Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo (Rynek Kościuszki 5)
Po przeciwnej stronie zbrojowni z kolei znajduje się Klasztor Sióstr Miłosierdzia ufundowany przez Jana Klemensa Branickiego w latach 1768-1769. Siostry sprowadzone do Białegostoku otaczały opieką biednych i chorych. W 1863 roku władze carskie zmusiły je do opuszczenia miasta. W 1923 roku siostry powróciły do Białegostoku. Utworzyły ochronkę dla dziewcząt i biednych kobiet – Dom św. Marcina, później zakład opiekuńczo-wychowawczy i przedszkole, a w 1954 roku – dom dziecka. Dzisiaj, w tym samym miejscu siostry zakonne prowadzą niepubliczne przedszkole.
5. Kościół Farny , Fara (ul. Kościelna 2)
Niewątpliwie dominujący wśród budowli na Rynku Kościuszki jest Zespół Katedralny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Składa się on z dwóch budowli powstałych w różnych czasach.
Późnorenesansowy stary kościół (mały biały kościółek z lewej strony) jest najstarszym zabytkiem w mieście. Spoczęły w nim serca Stefana Mikołaja i Jana Klemensa, a w podziemnej krypcie ciało wdowy po hetmanie – Izabeli. Neogotycką część kościoła (bardziej widoczna i znaną) wzniesiono z czerwonej cegły w latach 1900-1905. Władze carskie nie udzieliły wówczas zgody na utworzenie nowej świątyni, pozwalając jedynie na rozbudowę istniejącej. Tak powstała „dobudówka”, dziesięciokrotnie większa od starszego kościółka Wiesiołowskich.
6. Pałacyk Gościnny (ul.Jana Kilińskiego 6)
Do końcu ulicy Kilińskiego, bogatej w przesympatyczne knajpki (możemy tu nawet zjeść śniadanie 🙂 znajdujemy zbudowany w latach 1766-1771, najprawdopodobniej według projektu Jana Sękowskiego, pałacyk gościnny.
Miał on pełnić funkcję modnego w tej epoce maison de plaisance czyli „domu dla przyjemności”. Projekt nigdy jednak nie został ukończony. Po śmierci Izabeli Branickiej w 1808 roku, wraz z zespołem pałacowo-ogrodowym, wszedł w posiadanie cara Aleksandra I. Od drugiej połowy XIX wieku do 1939 roku mieściły się w nim restauracje i kawiarnie. Obecnie znajduje się tu Urząd Stanu Cywilnego, zwany Pałacem Ślubów. Budynek służy także prezydentowi Białegostoku do celów reprezentacyjnych.
Tuż obok znajduje się Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury, gdzie można kupić pamiątki ze słynną Dziewczynką z konewka. Niestety tego dnia było zamknięte, więc tylko udało się nam zrobić (słabe :P) zdjęcia przez szybę wystawową.
7. Pałac Branickich (ul. Jana Kilińskiego 1)
I na zakończenie naszej krótkiej trasy – symbol Białegostoku, Pałac Branickich. Otoczony pięknym parkiem, miejsce spacerów zdecydowanie nie tylko turystów 🙂
W bramie (wejście od strony ronda ul. Legionowej, Piłsudskiego, Mickiewicza) znajdziemy tradycyjna informacje turystyczna, a nieco dalej po prawej stronie – multimedialną, gdzie możemy obejrzeć zdjęcia dawnego pałacu, film/legendę o powstaniu Białegostoku oraz fundamenty pałacu.
Białystok wszedł we władanie Branickich w 1660 roku. Pałac stał się główną siedzibą rodu za sprawą Stefana Mikołaja Branickiego, który według projektu Tylmana z Gameren przekształcił XVI-wieczny zamek Wiesiołowskich w magnacką rezydencję. Jego syn, Jan Klemens Branicki, od 1709 roku aż do swojej śmierci w 1771 roku, przebudowywał i upiększał pałac oraz otaczające go ogrody. Rezydencja odzwierciedlała królewskie ambicje hetmana wielkiego koronnego. Dzięki zastosowaniu francuskich wzorów w wystroju wnętrz i w założeniach ogrodowych pałac zyskał miano Wersalu Podlaskiego. Bywali tu artyści, poeci, ludzie nauki, posłowie, a także sami królowie. W XIX i na początku XX wieku pałac niszczał, pozostając w rękach carów rosyjskich, następnie będąc siedzibą Instytutu Panien Szlacheckich. W lipcu 1944 roku został spalony i całkowicie zrujnowany. Odbudowany po wojnie, obecnie jest siedzibą Uniwersytetu Medycznego.
Będąc przy Pałacu obowiązkowo trzeba pospacerować po parku, zobaczyć labirynty i rzeźby. Często odbywają się tu także różne eventy, gdy my trafiliśmy akurat na targi śniadaniowe.
A wieczorem odbywało się w tym samym miejscu kino pod gwiazdami.
Będąc z parku obowiązkowym punktem jest także zdjęcie z Psem Kawelina.
Napis na tabliczce na cokole głosi:
„Pies Kawelin; Replika rzeźby Piotra Sawickiego seniora wykonana przez Małgorzatę Niedzielko; Dar Podlaskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych dla Mieszkańców Białegostoku; mecenas: „Contractus” spółka z.o.o; Białystok, 24 czerwca 2006 roku.”
Rzeźba Kawelina autorstawa Piotra Sawickiego powstała w 1936 roku i stała przy ogrodzeniu pałacu Branickich naprzeciwko kościoła farnego. W roku 1944 rzeźba psa zaginęła.
Istnieją dwie wersje pochodzenia imienia psa. Pierwsza głosi, że został on ochrzczony od nazwiska (Kawielin) stróża przedwojennego białostockiego Hotelu Ritz. Druga (bardziej prawdopodobna), zakłada pochodzenia imienia psa od nazwiska carskiego pułkownika Mikołaja Kawelina osiadłego na Białostocczyźnie, którego rzeźba miała przypominać. W szczególności, jak argumentują działacze Rosyjskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego w Białymstoku, rzeźba przedstawia psa pułkownika Kawelina, a nie jego samego, dlatego jej poprawna nazwa to Pies „Kawelina”. (źródło: Wikipedia ).
8. Pałac Branickich w Choroszczy (ul. Pałacowa 2, Choroszcz)
Ostatni obiekt na Szlaku Branickich, pałacyk w Choroszczy, jest oddalony od reszty o ponad 20 km kilometrów. Można się do niego dostać oczywiście samochodem, ale także komunikacja miejską – linią nr 103.
Była to letnia rezydencja Jana Klemensa Branickiego. Jej budowa rozpoczęła się w 1725 roku. Zespół pałacowo-parkowy tworzyły dwie oficyny, pawilony, kordegardy i niewielki pałacyk usytuowany na wyspie. W części ogrodowej głównym elementem kompozycji był krzyżowy układ kanałów. Prace nad rozbudową i upiększaniem rezydencji trwały do 1771 roku. W połowie XIX wieku na terenie zespołu pałacowo-parkowego powstała fabryka włókiennicza. Pałac i otaczające go budynki zostały zniszczone w 1915 roku. W 1973 roku odbudowano pałac. Dziś mieści się w nim Muzeum Wnętrz Pałacowych, oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Muzeum jest czynne codziennie oprócz poniedziałków i dni świątecznych w godzinach 10.00-17:00, przy czym ostatnie wejście odbywa się o 16.15. W środę na wystawy stałe wstęp jest bezpłatny. W pozostałe dni bilet normalny to 10 zł, ulgowy 5 zł a rodzinny 20 zł (dorośli z dziećmi do 18 roku życia, maksymalnie 5 osób).
Źródła :
http://odkryj.bialystok.pl, www.wikipedia.pl, http://muzeum.bialystok.pl.